Nasz Katechizm przywołuje wyznanie wiary soboru Laterańskiego IV i stwierdza, iż Bóg "równocześnie od początku czasu stworzył z nicości jeden i drugi rodzaj stworzeń, stworzenia duchowe i materialne, to znaczy, aniołów i świat ziemski, a na końcu człowieka, który złożony z duszy i ciała łączy w sobie świat duchowy i materialny"¹. Przed naszym Katechizmem stwierdzenie to powtórzył Sobór Watykański Pierwszy² i Paweł VI w znanym Wam może Wyznaniu wiary Ludu Bożego³.

Sięgnąłem do starego katechizmu, pierwszego, jaki sam otrzymałem do rąk, jakieś sześćdziesiąt lat temu, a napisanego czy przerobionego – jak sam autor pisze – przez bardzo dawno już nie żyjącego biskupa pomocniczego, przemyskiego, Wojciecha Tomakę. Ten Katechizm religii katolickiej⁴ podzielony jest – jak zwyczaj wtedy kazał – na pytania i odpowiedzi. Pytanie 52, które nas tu dzisiaj interesuje, brzmiało: Kim są aniołowie? I zaraz odpowiedź, której się trzeba było na pamięć wyuczyć: Aniołowie są to szczere duchy, które mają rozum i wolną wolę, a nie mają ciała. I jeszcze dodatkowa uwaga: Bóg stworzył niezliczoną liczbę aniołów⁵. Dodajmy gwoli jasności, że te szczere duchy z tamtego katechizmu to duchy czyste, prawdziwe, takie zatem, w których nie ma najmniejszego śladu nawet jakiejkolwiek materii. Od Pana Boga jednak, który jest Duchem najdoskonalszym, różnią się aniołowie istotnie, są bowiem Jego stworzeniami. Z ludźmi łączy ich zarówno to, że są stworzeni, jak to, że są obdarzeni wolną wolą i rozumem, a także to, że są stworzeniami osobowymi, czyli że są – jak my – odrębnymi osobami, różni ich natomiast od ludzi to od strony zewnętrznej, że nie mają ciała, a także to, że są stworzeniami nieśmiertelnymi, że doskonałością przewyższają wszystkie stworzenia widzialne i że ich otacza nieustanny blask chwały, są bowiem obdarzeni łaską uświęcającą⁶. Tak czytamy w naszym Katechizmie⁷. Istnienie aniołów jest prawdą wiary. Jednomyślne są, co do tego zarówno świadectwa Pisma świętego, jak i Tradycji⁸.

Królem i Panem świata aniołów jest sam Jezus Chrystus, jako Bóg i Człowiek. Oto Jego wypowiedź zanotowana przez świętego Mateusza: Syn Człowieczy przyjdzie w swej chwale i wszyscy aniołowie z Nim⁹. Nasz Katechizm stwierdza, że aniołowie "należą do Niego, ponieważ zostali stworzeni przez Niego i dla Niego"¹⁰ i powołuje się na wyraźne i jasne w tej sprawie stwierdzenie świętego Pawła Apostoła, który w Liście do Kolosan pisze, że w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone¹¹. Jeszcze bardziej należą do Chrystusa aniołowie przez to, że On sam ich posłał, aby byli zwiastunami Jego zamysłu zbawienia. Oto retoryczne pytanie autora Listu do Hebrajczyków: Czyż nie są oni wszyscy duchami przeznaczonymi do usług, posyłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie?¹².

Sam wyraz anioł nie jest pochodzenia polskiego ani słowiańskiego, przyszedł do nas bowiem razem z chrześcijaństwem, a wywodzi się – po różnych przemianach fonetycznych, o których nie sposób tu mówić¹³ – od greckiego wyrazu angelos, który od najdawniejszych czasów zwiastuna, wysłannika i gońca oznaczał i dopiero później oznaczano nim na wpół boskie istoty, a w chrześcijaństwie istoty duchowe stworzone¹⁴. Wyraz ten jednak uczy nas czegoś o aniołach. Oto wypowiedź świętego Augustyna z wykładu psalmu 103: Wyraz "anioł oznacza funkcję, nie naturę. Pytasz, jak się nazywa natura? – Duch. Pytasz o funkcję? – Anioł. Przez to, czym jest, – jest duchem, a przez to, co wypełnia, jest aniołem"¹⁵.

Od chwili stworzenia aniołowie są nieustannie obecni w dziele zbawienia, zwiastują je z daleka i z bliska, i gorliwie służą wypełnieniu zbawczego zamysłu Bożego. Cherubów z mieczem ognistym ustawił Bóg na straży zamkniętego przed człowiekiem raju ziemskiego¹⁶, do Sodomy wysłał Pan dwóch aniołów, żeby przed śmiercią uratowali Lota i jego rodzinę¹⁷, Anioł Boży uratował wyrzuconą przez Abrahama Hagar i jej dziecko¹⁸. Kiedy Abraham sięgnął ręką po nóż, żeby zabić swego syna i złożyć go w ofierze, jak tego się domagał od niego Pan Bóg, Anioł Pański zawołał na niego z nieba, by nie podnosił ręki na chłopca, bo już wystarczająco dobrze pokazał, że jest Bogu posłuszny, i że Mu całkowicie zaufał¹⁹. Zdaniem świętego Szczepana Żydzi otrzymali Prawo za pośrednictwem aniołów, ale go nie przestrzegali²⁰. Anioł prowadził lud wybrany po pustyni: Oto Ja posyłam anioła przed tobą, aby cię strzegł w czasie twojej drogi i doprowadził cię do miejsca, które ci wyznaczyłem. Szanuj go i bądź uważny na jego słowa. Nie sprzeciwiaj się mu w niczym, gdyż nie przebaczy waszych przewinień, bo imię moje jest w nim²¹. Aniołowie zwiastują narodziny wielkich ludzi, na przykład narodziny Samsona: Otoś teraz niepłodna i nie rodziłaś, ale poczniesz i porodzisz syna²². Serafini zapowiadają powołanie Izajasza: Wówczas przyleciał do mnie jeden z serafinów, trzymając w ręce węgiel, który kleszczami wziął z ołtarza. Dotknął nim ust moich i rzekł: "Oto dotknęło to twoich warg: twoja wina jest zmazana, zgładzony twój grzech"²³. Aniołowie towarzyszą prorokom, a przykładem na to jest Eliasz, którego anioł Pański podpłomykiem i dzbanem wody tak wzmocnił, że ten mocą tego pożywienia szedł czterdzieści dni i czterdzieści nocy aż do Bożej góry Horeb, gdzie się z samym majestatem Bożym spotkał, jawiącym się w szmerze łagodnego powiewu, i gdzie nową misję od Pana Boga otrzymał²⁴. Wreszcie – jak to ujmuje nasz Katechizm – "anioł Gabriel zwiastuje narodzenie Poprzednika oraz narodzenie samego Jezusa"²⁵.

Także "życie Słowa Wcielonego od Wcielenia aż do Wniebowstąpienia jest otoczone adoracją i służbą aniołów. Gdy Bóg wprowadza Pierworodnego na świat mówi: Niech Mu oddają pokłon wszyscy aniołowie Boży²⁶. Ich śpiew uwielbienia przy narodzeniu Chrystusa nie przestał rozbrzmiewać w uwielbieniu Kościoła: Chwała Bogu²⁷. Aniołowie strzegą Jezusa w dzieciństwie²⁸, służą Mu na pustyni²⁹, umacniają Go w agonii³⁰ i mogliby Go ocalić z ręki nieprzyjaciół³¹ jak niegdyś Izraela³². Aniołowie także ewangelizują, głosząc Dobrą Nowinę Wcielenia³³ i Zmartwychwstania³⁴ Chrystusa"³⁵. Zapowiadają oni powrót Chrystusa³⁶ i będą obecni podczas sądu ostatecznego.

Podobną rolę odgrywają aniołowie w życiu całego Kościoła. Anioł Pański otworzył w nocy drzwi więzienia i wyprowadził uwięzionych apostołów³⁷, Filipa skierował na drogę z Jeruzalem do Gazy³⁸, polecił Korneliuszowi w Cezarei, by wezwał do siebie Piotra³⁹, wyprowadził Piotra z więzienia⁴⁰, ukazał się we śnie Pawłowi podczas podróży, jaką odbywał okrętem do Rzymu⁴¹.

Nic dziwnego zatem, że w liturgii Kościół się łączy z aniołami, by uwielbiać trzykroć świętego Boga⁴², przywołuje ich obecność w liturgii pogrzebowej ("Niech aniołowie zawiodą cię do raju") oraz oddaje szczególną cześć świętym Archaniołom Michałowi, Gabrielowi i Rafałowi, a przede wszystkim Aniołom Stróżom⁴³.

życie ludzkie zatem, życie każdego poszczególnego człowieka jest otoczone szczególną opieką i wstawiennictwem aniołów. święty Bazyli Wielki pisał przed kilkunastoma stuleciami, że każdy wierny ma u swego Boku anioła, jako opiekuna i stróża, by go prowadził do życia⁴⁴.

I na zakończenie naszego dzisiejszego spotkania katechetycznego wróćmy jeszcze do mojego starego Katechizmu, gdzie odnajduję krótkie, ale bardzo mądre sformułowanie o tym, jaką rolę odgrywa w życiu człowieka Anioł Stróż: "Anioł Stróż jest naszym najlepszym przyjacielem i opiekunem. Strzeże nas od złego, zachęca do dobrego, pomaga w walce z pokusami, a modlitwy i dobre uczynki nasze zanosi do Boga"⁴⁵. Jest on zatem naszym opiekunem od chwili poczęcia aż do naturalnej śmierci.