W niedzielę 18 maja 2025 roku Plac Świętego Piotra w Rzymie przeżył historyczny moment podczas uroczystej celebracji Mszy inaugurującej pontyfikat papieża Leona XIV, wybranego przez konklawe 8 maja. Ta ceremonia, bogata w symbolikę i emocje, stanowiła oficjalne rozpoczęcie uniwersalnej misji 267. następcy Świętego Piotra jako głowy Kościoła katolickiego.

Ceremonia podkreślała uniwersalny charakter Kościoła poprzez kardynałów z Afryki i Azji odpowiedzialnych za przekazanie papieskich insygniów. Kardynał kongijski Fridolin Ambongo Besungu, w imieniu zakonu kardynałów-prezbiterów, wygłosił specjalną modlitwę po nałożeniu paliusza, prosząc o boskie wsparcie dla misji nowego papieża. Kardynał filipiński Luis Antonio Tagle, reprezentujący zakon kardynałów-biskupów, wręczył Leonowi XIV pierścień Rybaka – gest o wysokiej symbolice przekazania władzy Piotrowej.

Pierścień Rybaka wręczony Papieżowi Leonowi XIV wykonany jest ze srebra zamiast tradycyjnego złota. Wybór ten odzwierciedla uwagę nowego papieża na skromność i ewangelizację w świecie naznaczonym głębokimi nierównościami ekonomicznymi. Projekt pierścienia przedstawia, zgodnie z tradycją, św. Piotra łowiącego ryby, przypominając fundamentalne ewangeliczne wezwanie: Nie bój się, odtąd ludzi będziesz łowił (Łk 5, 1-11). Pierścień nosi wygrawerowaną łacińską nazwę nowego papieża: Leo XIV Pont. Max., wpisując tym samym Leona XIV w historyczny ciąg papieży noszących to imię, szczególnie Leona XIII znanego ze swojego zaangażowania społecznego poprzez encyklikę Rerum Novarum.

Pierścień Rybaka, który kiedyś służył do pieczętowania dokumentów papieskich, zachowuje dziś swoją symboliczną moc, choć utracił swoją pierwotną praktyczną funkcję. Teraz w pełni ucieleśnia misję ewangelizacyjną powierzoną następcy Piotra.

Pierścień Rybaka (anulus piscatoris) to złoty pierścień lub wykonany z pozłacanego metalu, stanowiący jeden z najpotężniejszych symboli papiestwa. Jego nazwa i ikonografia bezpośrednio odnoszą się do św. Piotra, pierwszego z apostołów, którego Chrystus powołał, aby stał się „rybakiem ludzi” (Mt 4, 19). Ten pierścień jest unikalny dla każdego papieża i tradycyjnie nosi płaskorzeźbę przedstawiającą św. Piotra w łodzi, rzucającego sieć, otoczonego łacińskim imieniem panującego Ojca Świętego. Poza wymiarem symbolicznym, długo służył jako oficjalna pieczęć do uwierzytelniania dokumentów papieskich, w szczególności breve apostolskich. Historia pierścienia Rybaka sięga XIII wieku, co potwierdza list papieża Klemensa IV z 1265 roku, choć jego użycie jako pieczęci jest prawdopodobnie starsze.

Stworzenie pierścienia Rybaka powierza się złotnikowi watykańskiemu lub rzemieślnikowi wybranemu przez papieża lub dom papieski. Może być wykonany z litego złota, pozłacanego srebra lub rzadziej z brązu, zgodnie z preferencjami papieża. Po jego śmierci pierścień Rybaka jest tradycyjnie niszczony przez zarysowanie lub rozbicie przez Kamerlinga, w obecności kardynałów. Ta praktyka, usystematyzowana od czasów Pawła VI, symbolizuje koniec władzy zmarłego papieża i zapobiega możliwości fałszowania dokumentów.

Podczas Mszy inaugurującej pontyfikat wręczenie pierścienia stanowi jeden z najbardziej symbolicznych i uroczystych momentów. Dziekan Kolegium Kardynalskiego (lub, w razie jego braku, najstarszy kardynał biskup) nakłada pierścień na prawy serdeczny palec nowego papieża. Temu przekazaniu towarzyszy formuła rytualna przypominająca o misji powierzonej Piotrowi przez Chrystusa, aby umacniał swoich braci w wierze. Ten gest wyraża apostolską ciągłość ze św. Piotrem i oficjalnie rozpoczyna duchowe rządy nowego Ojca Świętego nad Kościołem powszechnym.

Wierny tradycji zapoczątkowanej przez papieża Franciszka, Leon XIV otrzymał klasyczny paliusz z czarnymi krzyżami, identyczny jak paliusze arcybiskupów metropolitów, podkreślając w ten sposób kolegialność biskupią i jedność Kościoła, a nie hierarchiczne rozróżnienie.

Paliusz to charakterystyczny element stroju liturgicznego w formie białej wełnianej wstęgi, noszonej na ramionach z dwoma pasami opadającymi pionowo z przodu i z tyłu. Ozdobiony jest sześcioma haftowanymi krzyżami i trzema symbolicznymi szpilkami reprezentującymi gwoździe ukrzyżowania Chrystusa.

Jego pochodzenie sięga późnej starożytności, wywodząc się z greckiego palliuma, tradycyjnego płaszcza noszonego przez filozofów. W kontekście kościelnym pierwsze wzmianki o paliuszu jako oznace honoru nadawanej przez papieża arcybiskupom datują się na IV wiek, świadcząc o jego starożytności w tradycji katolickiej.

Wytwarzanie paliusza następuje według ścisłego rytuału: jest tkany z wełny jagniąt specjalnie błogosławionych 21 stycznia, w święto św. Agnieszki. Ta wełna, zwana lana agnorum, jest następnie przędzona przez zakonnice z klasztoru Świętej Cecylii na Zatybrzu w Rzymie, ustanawiając symboliczne połączenie z obrazem Chrystusa jako Baranka Bożego i Dobrego Pasterza.

Papieski paliusz przeszedł kilka znaczących ewolucji w ciągu ostatniej historii. Do 2005 roku Ojciec Święty nosił zasadniczo ten sam rodzaj paliusza co arcybiskupi metropolici. W 2005 roku papież Benedykt XVI wprowadził poszerzony paliusz, czerpiąc więcej inspiracji z bizantyjskiej tradycji wschodniej, manifestując w ten sposób znaczenie jedności między Kościołami Wschodu i Zachodu. W 2008 roku ten sam papież powrócił do wersji bliższej tradycyjnemu modelowi, ale z charakterystycznymi czerwonymi krzyżami, aby podkreślić specyfikę funkcji Piotrowej. Od 2014 roku papież Franciszek wybrał noszenie klasycznego paliusza z czarnymi krzyżami, identycznego jak paliusze arcybiskupów. Ta decyzja odzwierciedla eklezjologię uprzywilejowującą kolegialność i jedność kolegium biskupiego, a nie pionową hierarchiczną jurysdykcję.

W przeciwieństwie do arcybiskupów, którzy otrzymują swój paliusz z rąk papieża, Ojciec Święty nosi już swój na początku Mszy inauguracyjnej, symbolizując tym samym, że posiada już uniwersalną władzę pasterską od momentu swojego wyboru.

Ceremonia nałożenia paliusza jest uroczystym momentem Mszy inauguracyjnej. Po ogłoszeniu imienia nowego papieża, mistrz papieskich celebracji liturgicznych kładzie paliusz na ramiona Ojca Świętego, wypowiadając formułę rytualną przypominającą o jego uniwersalnej misji pasterskiej. To nałożenie symbolizuje ciągłość misji apostolskiej i oficjalną inwestyturę papieża jako pasterza Kościoła powszechnego.

Chociaż paliusz i pierścień Rybaka stanowią dwie główne insygnia przekazywane podczas Mszy inauguracyjnej, inne historyczne symbole funkcji papieskiej nie są już częścią rytuału inwestytury:

Tiara papieska (triregnum): Ta potrójna korona, symbol doczesnej i duchowej władzy papieża, wyszła z użycia od czasów Pawła VI, który symbolicznie złożył ją w 1963 roku podczas Soboru Watykańskiego II. Choć nadal widnieje w herbie Stolicy Apostolskiej, nie jest już używana w ceremoniach.

Tron papieski: Dawna sedia gestatoria (krzesło noszone) używana do czasów Jana Pawła I została zastąpiona przez proste krzesło lub katedrę, odzwierciedlając bardziej pasterską i mniej monarchiczną koncepcję funkcji papieskiej.

Klucze Piotrowe: Ten emblematyczny symbol władzy papieskiej pojawia się w papieskich herbach, ale nie jest fizycznie przekazywany podczas intronizacji.

Ewolucja papieskich insygniów, szczególnie pod ostatnimi pontyfikatami, odzwierciedla teologię papiestwa bardziej skoncentrowaną na służbie pasterskiej niż na monarchicznej władzy. Wybór papieża Franciszka, aby nosić paliusz identyczny jak arcybiskupi, szczególnie ilustruje tę eklezjologię komunii. Ta ewolucja wpisuje się w ślad Konstytucji dogmatycznej Lumen gentium Soboru Watykańskiego II, która przedstawia posługę Piotrową jako służbę jedności Kościoła, a nie jako dominację. Jak pisze teolog Joseph Ratzinger (późniejszy Benedykt XVI): Prymat Piotra jest przede wszystkim prymatem służby i miłości.

***

Za Vatican News