Może się wydawać, że słowa modlitwy Ojcze nasz w języku polskim w cypryjskich kościołach są czymś niezwykłym. Co więcej, może to uchodzić za niewiarygodne z uwagi na fakt, że wyspa jest zdominowana przez prawosławnych greckich oraz wyznających islam tureckich Cypryjczyków, a katolików na Cyprze jest niespełna 1% całej populacji.

Tymczasem regularnie w kilku, (czyli prawie we wszystkich!) kościołach rzymskokatolickich na Cyprze są odprawiane Msze święte w języku polskim, które towarzyszą liturgiom w języku greckim, niemieckim, włoskim, angielskim oraz w rycie łacińskim. Ta niewielka społeczność katolicka, do której należy również polska migracja, jest bardzo aktywna i przypomina o długiej tradycji i ważnej roli chrześcijaństwa w tym miejscu, skąd słowo Boże dzięki pracy apostolskiej świętych Pawła, Barnaby i Marka rozprzestrzeniło się na całe imperium rzymskie. To na Cyprze zostali ochrzczeni pierwsi Europejczycy, a wyspa określana jest mianem bramy chrześcijaństwa w Europie.

Cypr

Cypr liczy 860 tys. Mieszkańców i ponad 200 tys. osób (szacunkowo) zamieszkuje w części północnej wyspy, okupowanej od 1974 r. przez Turcję. Współczesny obraz Cypru jest determinowany przede wszystkim przez wieloaspektowy i w przeszłości krwawy spór pomiędzy greckimi i tureckimi Cypryjczykami o tożsamość wyspy, a dominująca religia prawosławna i islam stanowią tło tego konfliktu. Kościół katolicki, reprezentowany przez Kościół rzymskokatolicki i powszechny na Bliskim Wschodzie Kościół maronicki, zrzesza kilkanaście tysięcy wiernych, z czego tylko kilka tysięcy to obywatele Cypru, pozostała część to emigracja. Również Polacy mieszkający na Cyprze, głównie przybyli w efekcie migracji zarobkowej z początku obecnego stulecia, są ważnym elementem Kościoła katolickiego na wyspie.

Ewangelizatorzy wyspy

Historia chrześcijaństwa na Cyprze ma długą i piękną tradycję, a jej początki są związane z czterema ważnymi dla kościoła postaciami: św. Łazarzem oraz apostołami Pawłem, Barnabą i Markiem. Barnaba był Cypryjczykiem, pochodzącym z zamożnej żydowskiej rodziny. Podczas jednej ze swoich wizyt w Jerozolimie usłyszał nauczanie Apostoła Piotra i zdecydował się poświęcić życie głoszeniu Dobrej Nowiny. Spieniężył więc cały swój majątek, przekazując go na cele ewangelizacyjne, i razem z Pawłem oraz Markiem udał się na Cypr. Misja ta nie była łatwa, a cypryjska tradycja utrzymuje, że pod presją oburzonej gminy żydowskiej Pawła pojmano w Pafos i ubiczowano przy pręgierzu, który do dzisiaj można oglądać wśród ruin bazyliki Agia Kyriaki Chrysopolitissa. Barnaba został pojmany w Salamis, a następnie spalony na stosie przez żydowski tłum. Tradycja łączy również z wyspą Łazarza, który po cudownym wskrzeszeniu przez Jezusa w Betanii, przybył na Cypr głosić słowo Boże. Mieszkańcy obrali go biskupem i przez 30 lat nauczał i nawracał pogan.

Trudna lekcja historii

Cypr od podziału imperium rzymskiego pod koniec IV w. aż do końca XII w., znajdował się pod kontrolą Bizancjum z kwitnącą kulturą grecką i kościołem prawosławnym. Trzecia krucjata zmieniła sytuację. Krzyżowcy usunęli miejscowego, wiernego Bizancjum, namiestnika i zapoczątkowali trwające niemal 400 lat rządy Franków na wyspie; tak wówczas nazywano na Bliskim Wschodzie (Lewancie) przybyszów z Europy Zachodniej. Tradycja głosi, że przybyli na wyspę Frankowie zabierali majątki Kościoła greckiego, na siłę przekonując do przyjęcia obrządku łacińskiego kler prawosławny i zmuszając go do uległości. Ostatnie badania nie potwierdzają nadal funkcjonowały, więc nie przejmowano na masową skalę majątków greckiego duchowieństwa ani nie ograbiono tego obrazu (greckie kościoły i klasztory Kościoła greckiego ze wszystkich jego posiadłości).

Przybyli na wyspę katolicy budowali struktury własnego Kościoła, o czym świadczą stojące po dziś dzień przykłady gotyckiej architektury idealnie odzwierciedlające założenia średniowiecznego Kościoła. Najbardziej charakterystycznymi dowodami tego stylu na wyspie są katedry Bożej Mądrości w Nikozji oraz św. Mikołaja w Famaguście – niegdyś wspaniałe świątynie katolickie, miejsca koronacji władców Cypru. Napływały również zakony, początkowo militarne, jak templariusze i szpitalnicy, a później również norbertanie, augustianie, franciszkanie, cystersi, karmelici, benedyktyni i dominikanie. Augustianie założyli opactwo Bellapais niedaleko Kyrenii na północy wyspy, gdzie znajdował się klasztor pod wezwaniem św. Maryi Górskiej, nazwany Opactwem Pokoju.

W 1571 r. wyspa została zajęta przez Turcję i rozpoczął się exodus Franków. Świątynie katolickie zostały zajęte przez Turków i z biegiem czasu popadały w ruinę. Część kościołów zamieniono w meczety (katedry w Nikozji i Famaguście) lub urządzono w nich magazyny, stajnie czy warsztaty. Dopiero przejęcie wyspy pod kontrolę brytyjską w roku 1878 zmieniło sytuację Kościoła katolickiego, który jednak nie odzyskał już dawnej świetności.

Chrześcijańskie dziedzictwo

W czerwcu 2010 r. papież Benedykt XVI odwiedził Cypr; była to pierwsza wizyta głowy Kościoła katolickiego w historii tego państwa. Miała ona ogromne znaczenie nie tylko dla katolików, ale również dla prawosławnych Cypryjczyków, dla których słowa papieża o mocnym dziedzictwie chrześcijańskim wyspy stały się silnym wsparciem na drodze do rozwiązania konfliktu pomiędzy turecką a grecką społecznością. Duża część dziedzictwa kultury chrześcijańskiej znajduje się w strefie zajętej przez wojska tureckie. Brak uregulowania sporu pomiędzy stronami konfliktu powoduje, że to bogactwo, cenne dla całego świata chrześcijańskiego, niszczeje. Dlatego też współczesny Kościół katolicki na Cyprze stoi przed podobnymi wyzwaniami co wspólnota prawosławna, zbieżnymi z politycznymi problemami wyspy i regionu, a głównym celem jest pokojowe współistnienie chrześcijan i muzułmanów.