Dnia 21 stycznia 2022 roku papież Franciszek nadał św. Ireneuszowi tytuł doktora Kościoła. W wydanym z tej okazji dekrecie napisał: Św. Ireneusz z Lyonu, który przybył ze Wschodu, pełnił swoją posługę biskupią na Zachodzie: był duchowym i teologicznym pomostem między chrześcijanami Wschodu i Zachodu.

Jego imię, Ireneusz, wyraża ten pokój, który pochodzi od Pana i który pojednuje, przywracając do jedności (…). Niech nauczanie tak wielkiego Mistrza coraz bardziej zachęca wszystkich uczniów Pana do podążania ku pełnej komunii. Święty Ireneusz jest 37. Doktorem Kościoła. Tak ważny tytuł może otrzymać jedynie osoba ogłoszona przez Kościół świętą, odznaczająca się wyjątkowym stopniem świętości oraz niosąca przesłanie teologiczne, które winno być aktualne na każdy czas.

Życie Świętego

Ireneusz urodził się w Azji Mniejszej między 130 a 140 rokiem. W młodości był uczniem Polikarpa ze Smyrny, który zetknął się ze św. Janem Ewangelistą. Następnie udał się do Lyonu, przez pewien czas przebywał też w Rzymie. W 177 roku został biskupem Lyonu po męczeńskiej śmierci swojego poprzednika – Potinosa. Interweniował u papieża w sporze o termin świętowania Wielkanocy oraz zajmował stanowisko w kwestii montanizmu (Montanus odrzucał hierarchiczną strukturę Kościoła) i gnostycyzmu (wiara tylko dla wybranych i wtajemniczonych). Umarł śmiercią męczeńską około 200 roku. Dzięki pismom św. Ireneusza zapoznajemy się z tradycją apostolską i jej bezpośrednią kontynuacją. W osobie tego biskupa Kościół otrzymał żarliwego pasterza i obrońcę wiary, uważanego za pierwszego teologa, który wyznaczył zasady rozeznawania katolickości wiary.

Refleksja teologiczna Ireneusza

Święty Ireneusz w swojej posłudze biskupa podkreślał rolę prymatu papieskiego. Stolica Apostolska zawsze pilnie strzegła wierności Tradycji i sukcesji apostolskiej. Biskup Lyonu dzielnie dawał odpór różnym herezjom dzięki sile biblijnych argumentów, zdolności pisarskich i umiejętności prowadzenia polemiki. Ireneuszowi zawdzięczamy fundamenty usystematyzowanej refleksji teologicznej. Bazuje ona na trzech filarach, które zapewniają jej stałość, ciągły rozwój i poszukiwanie nowych sposobów ewangelizacji. Oto one:

Wiara nie jest doświadczeniem czysto indywidualnym, dlatego powinna być publicznie wyznawana. W polemice z gnostykami, którzy chcieli zarezerwować prawo zgłębiania tajemnic chrześcijańskiej wiary wyłącznie dla intelektualistów, podkreślał, że jest ona przede wszystkim wiarą wspólnoty Kościoła, dostępną dla wszystkich, również dla ludzi prostych.

Wiara chrześcijanina, pomimo różnych języków i tradycji kulturowych, w jakich jest wyrażana, jest jedna”, ponieważ Duch Chrystusowy buduje jedność. W dziele Przeciw herezjom św. Ireneusz napisał: Kościół, chociaż rozsiany na całym świecie, to jednak strzeże jej [wiary Apostołów] pilnie, jak gdyby jeden dom zamieszkiwał i jednakowo w te prawdy wierzy, jak gdyby miał jedną duszę i jedno serce i jednozgodnie je głosi i naucza i podaje, jak gdyby miał jedne usta. Choć bowiem na świecie jest wiele niepodobnych do siebie języków, to jednak moc tradycji jest jedna i ta sama: ani też Kościoły założone w Germanii inaczej nie wierzą, ani inaczej nie podają Kościoły iberyjskie, ani celtyckie, ani libijskie, ani wschodnie, ani egipskie ani w środku świata rozmieszczone.

Tradycja Kościoła napełniona jest działaniem Ducha Świętego, który chroni ją od wszelkiego błędu. Kościół i Duch Święty są dla św. Ireneusza nierozłączne. Jak czytamy w trzeciej księdze Przeciw herezjom: Wiarę tę otrzymaliśmy od Kościoła, więc jej strzeżemy, a ona zawsze za sprawą Ducha Bożego, jakby w drogocennym naczyniu niby znakomity depozyt przechowywany wiecznie jest młoda i odmładza samo naczynie, w którym się znajduje... albowiem gdzie Kościół, tam i Duch Boży; a gdzie Duch Boży, tam Kościół i wszelka łaska.

Przesłanie

Biskup Ireneusz przestrzega nas przed tworzeniem zamkniętych grup w Kościele jedynie dla wtajemniczonych i wybranych. On uczy również teologów i myślicieli chrześcijańskich, by nie zamykali się w tworzonych przez siebie sposobach i systemach uprawiania teologii. Powinni być zawsze otwarci na doświadczenie żywego Kościoła – Ludu Bożego, który razem się modli, naucza i wypełnia przykazanie miłości.

Święty Ireneusz jest też patronem biskupów odpowiedzialnych za przekazywanie nieskażonej doktrynalnymi błędami wiary katolickiej. Z pomocą Boga mają strzec depozytu przekazywanego im w żywej Tradycji Kościoła. W naszych czasach „regułą wiary” może być Katechizm Kościoła Katolickiego zatwierdzony przez św. Jana Pawła II w 1992 roku.

Nauczanie św. Ireneusza – nowego Doktora Kościoła może być bardzo pomocne w procesie duchowego rozeznawania dla różnych ruchów i stowarzyszeń katolickich. Wszystkie one powinny być posłuszne ustanowionej przez Boga hierarchii, bo gdzie Kościół, tam jest i Boży Duch. Nieposłuszeństwo w sprawach wiary i moralności kończyło się niestety w minionych wiekach rozpadem jedności Kościoła, co dzisiaj boleśnie odczuwamy, nie mogąc jednym głosem głosić światu Dobrej Nowiny o Jezusie Chrystusie, jedynym Zbawicielu człowieka.

Prośmy za przyczyną biskupa męczennika, byśmy wiernie trwali w Kościele, mistycznym Ciele Jezusa Chrystusa, który jednoczy nas z Ojcem i napełnia nasze serca pociechą Ducha Świętego. Niech zdanie św. Ireneusza: Chwałą Boga jest człowiek żywy, a życiem człowieka jest oglądanie Bożego Oblicza, będzie natchnieniem w naszym codziennym życiu z wiary.