Bazylika Grobu Pańskiego

11 kwi 2019
ks. Stanisław Łucarz SJ
 

Bazylika Grobu Pańskiego - tak ją nazywają katolicy i protestanci, a więc chrześcijański Zachód, natomiast chrześcijanie Wschodu, a więc prawosławni, Ormianie, Koptowie i inne denominacje chrześcijaństwa wschodniego nazywają ją Bazyliką Zmartwychwstania. Zmartwychwstanie Pana bowiem stanowi centrum naszej wiary… Bardzo mocno podkreślił to św. Paweł w swoim Pierwszym Liście do Koryntian: Jeżeli Chrystus nie zmartwychwstał, daremna jest wasza wiara i aż dotąd pozostajecie w swoich grzechach… Jeżeli tylko w tym życiu w Chrystusie nadzieję pokładamy, jesteśmy bardziej od wszystkich ludzi godni politowania (1 Kor 15, 17.19). Nic więc dziwnego, że od dnia zmartwychwstania Pana Jego pusty grób i zarazem miejsce zmartwychwstania stało się najważniejszym celem pielgrzymek chrześcijan wszystkim denominacji. Pielgrzymki te miały i drugi cel, gdyż nieopodal grobu Pańskiego znajduje się miejsce ukrzyżowania Pana Jezusa – Golgota, zwana też z łacińska Kalwarią.

Po zdobyciu i zniszczeniu Jerozolimy przez Rzymian w roku 70 prześladowcy chrześcijan starali się uniemożliwić te pielgrzymki, dlatego w II wieku nad Grobem Pańskim i Golgotą wybudowali świątynię pogańskiej bogini miłości – Venus. Było to zapewne zamierzone szyderstwo z miłości Boga objawionej w śmierci krzyżowej i w zmartwychwstaniu Chrystusa. Po legalizacji chrześcijaństwa w 313 roku przez cesarza Konstantyna Wielkiego jego matka św. Helena odbyła w 325 roku pielgrzymkę do Ziemi Świętej, która wiązała się z wieloma bardzo ważnymi wydarzeniami i decyzjami. Odnaleziono wtedy zaginioną relikwię Krzyża świętego, ale też postanowiono wybudować na tym miejscu bazylikę. Zburzono więc pogańską świątynię i na jej miejscu stanęła potężna Bazylika Zmartwychwstania, którą ufundował sam cesarz. Została ona zaprojektowana w taki sposób, by w jej obrębie znalazły się miejsca najświętsze dla chrześcijan: Grób Pański, skała Golgoty, a także miejsce, gdzie odnalezione zostały trzy krzyże. Bazylika miała wymiary imponujące: 120 m długości i 70 m szerokości. Konsekrowano ją 14 września 335 roku, co do dziś przypomina nam święto Podwyższenia Krzyża świętego. Przetrwała ona niecałe 300 lat. Zniszczyli ją bowiem Persowie, którzy zdobyli Jerozolimę w roku 614. Grób Pański został celowo sprofanowany, a relikwie Krzyża świętego zrabowane. W 629 roku po zwycięskiej wojnie z Persami cesarz Herakliusz odzyskał Krzyż i odbudował bazylikę. Dziewięć lat później Jerozolimę zajęli muzułmanie. Dla chrześcijan przyszły znów ciężkie czasy. Trzeba jednak przyznać, iż pierwsi władcy muzułmańscy uszanowali Grób Pański i Bazylikę Zmartwychwstania. Dopiero w 1009 roku kalif al Hakim, zwany Szalonym, rozkazał zburzyć bazylikę. Grób Pański został sprofanowany po raz trzeci. Podejmowane potem próby rekonstrukcji bazyliki przynosiły raczej mierne efekty, gdyż ograniczali je władcy muzułmańscy. Dopiero po zdobyciu Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 roku przystąpiono do odbudowy bazyliki, jednak już w skromniejszej formie niż pierwotna – konstantyńska. Po pożarze w 1808 roku, który zniszczył m.in. Grób Pański, konieczna była kolejna rekonstrukcja. Nie zmieniła ona jednak zewnętrznej bryły bazyliki, a tylko wewnętrzny jej wygląd. To wtedy ujawniły się bardzo mocne napięcia pomiędzy chrześcijanami, którzy sprawują pieczę na bazyliką, a są to cztery wyznania: katolicy, prawosławni, Ormianie i Koptowie. Ponieważ rekonstrukcja ta przypadła na czasy, kiedy Europa pogrążona była w chaosie wojen napoleońskich, stąd też dokonali jej wspomagani przez cara rosyjskiego prawosławni. Od tamtych czasów też odgrywają oni w Bazylice Grobu Pańskiego główną rolę. Katolicy reprezentowani tam przez Ojców Franciszkanów są na drugim miejscu. Niestety, także w tym najświętszym dla chrześcijan miejscu daje się odczuć brak ich jedności. Bazylika podzielona jest na cztery strefy przestrzenne i ściśle określone pory czasowe, w których poszczególne wyznania mogą sprawować swoją liturgię. Nigdzie tak jak tam nie odczuwa się potrzeby modlitwy o jedność chrześcijan.

Oprócz trzech wspomnianych najważniejszych miejsc, a więc: Grobu Pańskiego, skały Golgoty, a także miejsca, gdzie odnalezione zostały trzy krzyże, są w bazylice i inne, związane z ukrzyżowaniem i zmartwychwstaniem Pana Jezusa. Bodaj najważniejszym z nich jest kamień namaszczenia. To na nim – według tradycji – zostało złożone ciało Pana, aby je przygotować do pogrzebu. Zgodnie z żydowskim sposobem grzebania namaszczono je, obłożono mirrą i aloesem i zawinięto w całun. Kamień ten kilkakrotnie w ciągu dnia namaszczany jest olejem z mirry i nardu. Jego woń, nazywana wonią zmartwychwstania, roznosi się stamtąd na całą bazylikę. Wielu pielgrzymów przyklęka przy tym kamieniu i całuje go. Innym ważnym miejscem, zwłaszcza dla katolików, jest Kaplica Najświętszego Sakramentu, zwana kaplicą Ukazania się Chrystusa swej Matce. To bardzo stara tradycja chrześcijańska, że Pan Jezus po swoim zmartwychwstaniu ukazał się jako pierwszej właśnie swojej Matce. Wprawdzie Ewangelie nie wspominają o tym, ale ta tradycja zawsze była żywa na tym miejscu. Stąd też zapewne zaczerpnął ją św. Ignacy Loyola i umieścił w swoich Ćwiczeniach duchownych. W kaplicy tej znajduje się też fragment kolumny, do której według starożytnego podania, był przywiązany Pan Jezus podczas biczowania. Nieopodal znajduje się kaplica objawienia się Zmartwychwstałego Marii Magdalenie.

Jest jeszcze w bazylice cały szereg innych miejsc upamiętniających najważniejsze wydarzenia naszej wiary. Wszystko to po to, aby tę wiarę umocnić, by dać poniekąd dotknąć miejsc i przedmiotów, które ją potwierdzają. Chrześcijaństwo bowiem to nie tyle wiedza czy nauka wyrażona w słowach. To przede wszystkim fakty – jak pisze św. Jan w swoim Pierwszym Liście: To wam oznajmiamy, (…) cośmy usłyszeli (…), co ujrzeliśmy własnymi oczami, na co patrzyliśmy i czego dotykały nasze ręce. Właśnie w tym szczególnym miejscu można przez wiarę dotknąć cudu zmartwychwstania.

 

Warto odwiedzić