Bazyli urodził się w 330 r. w Cezarei Kapadockiej i należał do rodziny, która wydała wielu świętych: jego babką była św. Makryna Starsza, matką św. Emelia, a siostrą św. Makryna Młodsza. Świętymi byli także dwaj bracia: Piotr – biskup Sebasty oraz Grzegorz – biskup Nyssy. Bardzo utalentowany, kształcił się m.in. w Konstantynopolu i Atenach, gdzie poznał Grzegorza z Nazjanzu. Po powrocie do ojczyzny w 356 r. przyjął chrzest.

Bazylego i Grzegorza z Nazjanzu oprócz szczerej przyjaźni połączyło wielkie pragnienie świętości, które chcieli realizować na drodze życia zakonnego. W 358 r. razem napisali dwie ważne Reguły, które przez kolejne wieki wyznaczały główne cele zakonnikom, nazywanym „bazylianami”. Sporządzili też wybór najpiękniejszych fragmentów dzieł Orygenesa zwany Filokalią.

Niedługo Bazyli mógł się cieszyć miejscem odosobnienia, gdyż po przyjęciu święceń kapłańskich został ustanowiony biskupem Cezarei Kapadockiej, gdzie musiał przeciwstawiać się herezji Ariusza negującego bóstwo Chrystusa. Odwoływał się przy tym do nauczania i autorytetu papieża. Prowadził bardzo aktywne życie pasterza powierzonej mu przez Boga owczarni. Głosił przejmujące kazania, pisał z wielkim polotem książki broniące chrześcijańskiej wiary, zostawił też około 350 listów, które dotyczyły palących problemów Kościoła i społeczeństwa.

Częstym tematem jego listów i kazań była miłość, która powinna owocować miłosiernymi czynami, zwłaszcza względem ubogich. Zachęcał, by bogaci pozostawiali sobie to, co konieczne jest do życia, a resztę majątku przekazywali biednym i potrzebującym. Nie nauczał jedynie słowami, lecz nade wszystko osobistym przykładem.

W swojej duchowej trosce o wierzących Bazyli podkreślał znaczenie i konieczność Eucharystii, która jest pokarmem dla ochrzczonych. To spotkanie z Jezusem w Komunii św. było dla niego źródłem niewypowiedzianej radości. Według niego została ona ustanowiona – jak pisał w Moraliach – dla nieustannego zachowania pamięci o tym, który dla nas zmarł i zmartwychwstał. Bazyli często nauczał, że Eucharystia, która jest niezmierzonym darem Boga, chroni w każdym z nas pamięć o pieczęci chrzcielnej oraz pozwala przeżywać w pełni i wiernie łaskę chrztu. Dlatego właśnie zalecał częstą Komunię, nawet codzienną: Przystępowanie do komunii, nawet codzienne przyjmowanie świętego ciała i krwi Chrystusa, jest dobre i pożyteczne; gdyż On sam wyraźnie powiedział: „Kto spożywa moje ciało i pije moją krew, będzie żył na wieki” (J 6, 54). Któż zatem będzie wątpił, że stałe przystępowanie do komunii życia nie jest życiem w pełni? Według niego Eucharystia jest nam niezbędna, aby przyjąć w siebie prawdziwe życie, życie wieczne. Sterany chorobą i trudami życia zmarł w 379 r.