Od 2008 r. trwają prace konserwatorskie przy malowidłach ściennych w katedrze ormiańskiej we Lwowie. W ubiegłym roku dobiegła końca pierwsza część szeroko pomyślanego projektu, która obejmowała wnętrze nawy głównej świątyni. Od lat 20. XX w. wypełniają je niezwykłe malowidła ścienne autorstwa Jana Henryka Rosena, wciąż mało znanego, lecz bez wątpienia wyjątkowego artysty, jednego z najważniejszych twórców monumentalnego malarstwa sakralnego międzywojennej Polski.

Prace konserwatorskie w katedrze realizowane są z inicjatywy i pod nadzorem Stowarzyszenia Absolwentów Akademii Dziedzictwa, krakowskiej organizacji pozarządowej, utworzonej przez byłych studentów studiów podyplomowych prowadzonych od 2001 r. przez Międzynarodowe Centrum Kultury oraz Małopolską Szkołę Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Akademia Dziedzictwa to program poświęcony zarządzaniu dziedzictwem kulturowym, który powstał, aby szkolić pracowników instytucji kultury i administracji konserwatorskiej. Przez piętnaście lat przeprowadzono dziesięć edycji Akademii, które zgromadziły ponad dwustu studentów. Chcąc dalej rozwijać swoje pasje, część z nich powołała do życia Stowarzyszenie, które od wielu już lat realizuje prace konserwatorskie prowadzone przy zabytkach kultury polskiej za granicą, przede wszystkim na terenach dawnych Kresów, na Litwie (pałac Tyszkiewiczów w Zatroczu), na Białorusi (portal w rektoralnym kościele Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie w Grodnie) i na Ukrainie (obrazy olejne w kościele Przemienienia Pańskiego w Dobromilu), a od dwóch lat także w Indiach (malowidła Stefana Norblina w pałacu w Morvi). Prace te prowadzone są dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Najważniejszy zrealizowany dotychczas projekt to prace konserwatorskie w katedrze ormiańskiej we Lwowie, prowadzone przez zespół ukraińskich konserwatorów, którymi kieruje profesor Joanna Czernichowska z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz Paweł Baranowski, prezes Stowarzyszenia Absolwentów Akademii Dziedzictwa.

Zakończenie pierwszego etapu prac w katedrze stanowiło pretekst do przygotowania wystawy pt. Katedra ormiańska we Lwowie i jej twórcy, która została pokazana w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie w listopadzie 2015 r., a od początku 2016 r. prezentowana jest w różnych miejscach w Polsce. Wystawa przybliża sięgające czasów średniowiecza dzieje lwowskiej katedry oraz tamtejszej społeczności ormiańskiej. W XIV w. wzniesiona została najstarsza część budynku, którą później kilkakrotnie przekształcano i rozbudowywano. Najważniejsze prace przeprowadzone zostały na początku XX w. z inicjatywy związanego z katedrą i lwowskimi Ormianami bp. Józefa Teodorowicza. Za sprawą jego decyzji podjęte zostały działania na rzecz nadania budynkowi wyglądu przywołującego tradycję kultury Armenii, m.in. odwołujące się do wyglądu historycznej katedry w Ani (współcześnie w granicach Turcji).

Architektoniczne zmiany w katedrze prowadzone były według projektu krakowskiego artysty Franciszka Mączyńskiego, autora takich budynków i projektów jak: Pałac Sztuki (1898-1901), przebudowa Starego Teatru (wspólnie z Tadeuszem Stryjeńskim, 1903-1906), czy kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa przy ulicy Kopernika (1907-1912). Równolegle z pracami przy krakowskiej świątyni jezuitów Mączyński zaangażowany był przy pracach dla lwowskiej katedry, które prowadził od roku 1909. Jego dziełem we Lwowie była zupełna zmiana dekoracji zewnętrznej strony katedry, nowy strop we wnętrzu oraz wydłużenie nawy poprzez dobudowanie przedsionka wychodzącego ku ulicy Krakowskiej. Orientalny charakter prac Mączyńskiego we Lwowie mógł mieć odbicie w wyglądzie niektórych dekoracji krakowskiej bazyliki przy ulicy Kopernika.

Równolegle z pracami architektonicznymi bp Teodorowicz zlecił pierwsze prace dekoratorskie. Początkowo prowadził je sam Józef Mehoffer, najważniejszy obok Stanisława Wyspiańskiego twórca polskiej secesji. Artysta przygotował bogaty projekt dekoracji wnętrza prezbiterium, który tylko częściowo został zrealizowany. Szczęśliwie udało się przygotować monumentalną mozaikę przedstawiającą Trójcę Świętą, która wypełniła wnętrze kopuły, oraz wykonawcze projekty mozaik przewidzianych dla tamburu tej części budowli. Mehoffer, pracując przy tych dekoracjach, miał możliwość korzystania z jednego z najcenniejszych manuskryptów, jakie znajdowały się w posiadaniu lwowskiej katedry – powstałego w XII w. Ewangeliarza ze Skewry (obecnie w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie), który stanowił dla niego ważny dokument i źródło wiedzy o ornamentyce i dekoracjach stosowanych w tradycji Kościoła ormiańskiego.

Wybuch I wojny światowej przerwał współpracę bp. Teodorowicza z Mączyńskim i Mehofferem. Nie dokończono prac przy nowej elewacji od strony ulicy Krakowskiej, a program mozaik w prezbiterium powstał tylko w części. Blisko dekadę od chwili wybuchu wojny prace podjęto na nowo. Tym razem do współpracy zaproszono młodego malarza Jana Henryka Rosena, który przygotował w latach 1925-1929 bogaty zespół malowideł w prezbiterium oraz w nawie głównej. Dzielone na pasy kompozycje Rosena wypełniły wnętrze katedry, przesądzając o wyjątkowości tego miejsca. Duże sceny malowane przez artystę pokazują wybrane wydarzenia z Nowego Testamentu oraz prezentują wybranych świętych, przede wszystkim z grupy czternastu wspomożycieli. Realizm dominujący w pracach Rosena artysta przełamywał mocnymi kontrastami kolorystycznymi oraz manierycznym sposobem pokazania figur i gestów. Sceny takie jak Gloryfikacja św. Jana Chrzciciela lub Pogrzeb św. Odilona śmiało mogą być zaliczone do najciekawszych przykładów polskiego malarstwa sakralnego okresu międzywojennego. Dla samego Rosena praca w katedrze stała się przepustką do kariery. W kolejnych latach pracował m.in. w Castel Gandolfo. Tuż przed wybuchem II wojny światowej wyjechał do USA, gdzie zasłynął m.in. za sprawą malowideł w Katedrze Narodowej w Waszyngtonie.

Po 1945 r. katedrę ormiańską, jak większość świątyń we Lwowie, czekał niepewny los. Budynek został przekazany na magazyn muzealny. Przywrócenie do kultu stało się możliwe dopiero po pielgrzymce do Lwowa Jana Pawła II. Od kilkunastu lat świątynia służy ponownie Ormianom, dzięki czemu możliwe było podjęcie starań o jej odnowienie. Od 2008 r. dzięki wsparciu finansowemu polskiego rządu prace w katedrze prowadzone są według projektu i pod nadzorem Stowarzyszenia Absolwentów Akademii Dziedzictwa. Po zakończeniu prac w nawie głównej planowane są kolejne w innych częściach świątyni.

W ostatnich latach katedra ormiańska we Lwowie stała się namacalnym dowodem na to, że dziedzictwo kulturowe potrafi przełamywać bariery i łączyć. Prace konserwatorskie przy malowidłach Rosena pokazują, jak dzięki działaniom na rzecz ochrony dziedzictwa współpraca polsko-ukraińska nabiera nowego wymiaru.