Po tragicznych wydarzeniach w Biesłanie w Północnej Osetii w 2004 roku watykański dziennik L'Osservatore Romano zamieścił na pierwszej stronie zdjęcie dłoni dziewczynki, którą martwą znaleziono w gruzach szkoły. Właściwie to nic takiego. Martwa dłoń dziecięca, dość szeroko rozwarta, lekko poraniona, zwłaszcza palce, obsypana prochem gruzu albo piaskiem. Na środku dłoni jednak znajduje się zdjęty z szyi krzyżyk z łańcuszkiem, tylko że łańcuszek jest owinięty wokół dolnej części palców zmarłej.

Wspominam o dłoni tego dziecka i o jej krzyżyku z łańcuszkiem dlatego, że dzisiaj rozpoczynamy publikację długiego cyklu kazań, które umownie nazywać będziemy kazaniami katechizmowymi. Jeżeli Pan Bóg pozwoli, będą się one ukazywać na naszej stronie internetowej raz w tygodniu, prawdopodobnie we czwartki, chyba że zajdą jakieś okoliczności, które nas zmuszą albo do zmiany terminu publikacji, albo do chwilowej zmiany tematyki. Celem tych naszych kazań będzie nie tyle pouczenie o prawdach wiary, nie tyle zatem gruntowne zapoznanie się z nimi, chociaż to ważna rzecz, ile wzajemne przylgnięcie Pana Boga do każdego i każdej z nas i przylgnięcie każdego i każdej z nas do Pana Boga. To tak, jak się naprawdę stało z krzyżykiem w dłoni tej dziewczynki, równie dobrze bowiem można powiedzieć, że to krzyżyk przylgnął do jej dłoni, jak to, że jej dłoń przylgnęła do krzyżyka. To dlatego trzeba nam pamiętać o dłoni tej nie znanej nam z imienia dziewczynki i o jej krzyżyku, bo tylko wtedy będziemy mieć naprawdę na oku cel podstawowy naszych spotkań: rozmiłowanie się w Bogu w Trójcy Świętej Jedynym przez to, że sami do Niego przylgniemy, a także przez to, że pozwolimy, żeby to On sam do nas także przylgnął.

Co to zatem jest katechizm? W języku polskim wyraz ten ma dwa znaczenia. W znaczeniu ogólnym katechizm to podstawowe wiadomości z jakiegoś zakresu, podstawowe zasady czegoś. Mówiło się na przykład, że istnieje jakby katechizm polityczny, a to oznaczało, że istnieją i muszą istnieć jakieś zasady, na których zdrowa polityka opierać się powinna. Zazwyczaj jednak, kiedy wypowiadamy wyraz katechizm, mamy na myśli jego znaczenie szczegółowe, a jest to już znaczenie religijne. W naszych kazaniach pod wyrazem katechizm rozumieć będziemy zwięzły wykład podstawowych prawd wiary chrześcijańskiej - dawniej najczęściej (chociaż nie zawsze) ułożony w formie pytań i odpowiedzi, a teraz zazwyczaj w formie najprawdziwszego wykładu. Warto jednak przy tym pamiętać, że także książkę, która zawiera taki zwięzły wykład wiary chrześcijańskiej, zazwyczaj też nazywamy katechizmem

Wyraz katechizm przywędrował do nas za pośrednictwem języka łacińskiego ze klasycznego języka greckiego i wywodzi się od czasownika greckiego katecheo, który jeżeli nie ma dopełnienia, oznacza po prostu samą czynność brzmienia, albo lepiej rozbrzmiewania. Często jednak - a od czasów chrześcijańskich niemal zawsze - czasownik ten przyjmuje dopełnienie i oznacza rozbrzmiewanie w kierunku kogoś lub w kierunku czegoś albo dla kogoś lub dla czegoś, czyli nauczanie kogoś, pouczanie.

Otóż rzecz w tym, że do takiego właśnie znaczenia wyrazu katechizm zdaje się nawiązywać wydany w 1992 roku Katechizm Kościoła Katolickiego, kiedy bowiem zaraz na początku mówi o wezwaniu, jakie Bóg skierował do człowieka, dodaje natychmiast: "Aby to Boże wezwanie mogło rozbrzmiewać na całym świecie, Chrystus posłał Apostołów, których wcześniej wybrał, i dał im nakaz głoszenia Ewangelii". I nieco niżej czytamy, że "tych, którzy wsparci przez Boga przyjęli wezwanie Chrystusa i odpowiedzieli na nie dobrowolnie, przynaglała miłość Chrystusa, żeby wszędzie na świecie głosić Dobrą Nowinę". Otóż te nasze konferencje opierał będę przede wszystkim na wspomnianym już Katechizmie Kościoła Katolickiego oraz na tych źródłach, które Katechizm wymienia, a są to: Pismo święte, Ojcowie Kościoła, liturgia i dokumenty Urzędu Nauczycielskiego Kościoła.

Nie potrafimy wprawdzie powiedzieć, kiedy w środowisku greckich Ojców Kościoła pojawił się wyraz katechismos, na ogół jednak się przyjmuje, że musiał istnieć pewnie już w połowie czwartego wieku, a może i wcześniej, ponieważ pod koniec tego wieku do teologii zachodniej wprowadził go święty Augustyn, oczywiście jako wyraz łaciński. Wyraz ten jednak prawdziwą karierę zaczął robić dopiero w dobie reformacji, kiedy to Marcin Luter wydał w roku 1529 Mały katechizm, który do dnia dzisiejszego jest wzorcowym katechizmem w wielu krajach protestanckich. W środowiskach kalwińskich podobną rolę odgrywa Katechizm z Heidelbergu, wydany w roku 1563. Oczywiście, Kościół katolicki w odpowiedzi na katechizmy protestanckie wydał podobne katechizmy, dwa tylko jednak zasługują na uwagę: napisany przez świętego Piotra Kanizego - jezuitę zresztą, czym się chwalimy - Zarys nauki chrześcijańskiej (Summa doctrinae christianae) z roku 1554 oraz wydany w roku 1564 na poleceni soboru trydenckiego Katechizm Rzymski.

Możemy zatem powiedzieć na zakończenie tej części naszych rozważań, że przez wyraz katechizm rozumieć będziemy każde krótkie pisemne lub ustne ujęcie prawd wiary katolickiej. W praktyce jednak będzie się to równało często - jeżeli nie najczęściej - tej nowej książce, która nosi tytuł Katechizm Kościoła Katolickiego i została ostatecznie zatwierdzona przez papieża Jana Pawła II. Jej wydanie typiczne ukazało się w języku łacińskim w roku 1997. Ponieważ ten Katechizm będzie podstawą naszych rozważań, najczęściej na jego oznaczenie będę się posługiwał po prostu wyrażeniem nasz katechizm.

Katechizm Kościoła katolickiego wyrósł z ducha Soboru Watykańskiego Drugiego, który nie tyle potępił błędy epoki, ile ukazał moc i piękno wiary w głoszoną przez Pana Jezusa Ewangelię. Starsi z was dobrze wiedzą, że nauka tego Soboru była przez wiele lat natchnieniem dla Kościoła. Z okazji dwudziestopięciolecia zakończenia obrad Soboru Ojciec święty Jan Paweł II zwołał Nadzwyczajne Zgromadzenie Synodu Biskupów i podczas tego Zgromadzenia Ojcowie Synodalni - może nawet natchnieni podobnym postanowieniem wspomnianego już soboru trydenckiego - wyrazili życzenie, "by opracowano katechizm lub kompendium całej nauki katolickiej w dziedzinie wiary i moralności, które by się stały punktem odniesienia dla katechizmów lub kompendiów przygotowanych w różnych krajach. Wykład nauki powinien być równocześnie biblijny i liturgiczny, przedstawiać powinien zdrową doktrynę i być dostosowany do życia dzisiejszych chrześcijan". Ojciec święty uznał, że takie kompendium będzie "odpowiedzią na rzeczywistą potrzebę zarówno Kościoła Powszechnego, jak Kościołów partykularnych". W roku 1986 powstała komisja złożona z dwunastu kardynałów pod przewodnictwem kardynała Józefa Ratzingera, której celem było przygotowanie projektu katechizmu. Prace tej Komisji "wspierał Komitet Redakcyjny złożony z siedmiu biskupów diecezjalnych, specjalistów w dziedzinie teologii i katechezy". Owocem pracy tej komisji był wstępny projekt katechizmu. Nad tym projektem dyskutowali wszyscy biskupi katoliccy, konferencje episkopatów, synody diecezjalne, a także instytuty teologiczne i katechetyczne. Można więc słusznie powiedzieć, że Katechizm Kościoła Katolickiego jest owocem współpracy całego episkopatu Kościoła katolickiego. Nic dziwnego zatem, że Papież tak o tym pisał: "Ta postawa budzi we mnie głęboką radość, ponieważ współbrzmienie tak wielu głosów pozwoliło nam naprawdę usłyszeć to, co można nazwać symfonią wiary". To oficjalne, ale wcale jeszcze nie ostateczne wydanie Katechizmu w języku francuskim papież Jan Paweł II zatwierdził 25 czerwca 1992 roku, a promulgował konstytucją apostolską Fidei depositum z dnia 11 października 1992 roku. Katechizm ten przetłumaczono niemal na trzydzieści języków, także na język polski.

W następnym roku Ojciec święty powołał Komisję Międzydykasterialną, której zadaniem było zebranie i staranne rozpatrzenie wszystkich uwag o Katechizmie, jakie nadesłano niemal z całego świata, opracowanie to bowiem wzbudziło wielkie i szczere zazwyczaj zainteresowanie także w środowiskach bardzo dalekich od chrześcijaństwa. Po rozpatrzeniu nadesłanego materiału Komisja opracowała wydanie typiczne, czyli ostateczne Katechizmu w języku łacińskim. W wydaniu tym odtworzono wiernie treść wydania oficjalnego z roku 1992, wprowadzono jednak wiele poprawek, które zaproponowali czytelnicy i recenzenci po ukazaniu się wersji oficjalnej i jej tłumaczeń.

Trzeba nam jednak o tym pamiętać, co w tej sprawie powiedział kardynał Józef Ratzinger podczas konferencji prasowej 9 września 1997 roku: "Nie jest to zatem nowy Katechizm, ale jedynie ostateczna wersja łacińska Katechizmu Kościoła Katolickiego... Do tego wydania typicznego w języku łacińskim muszą się teraz dostosować wszystkie przekłady, również te, które opublikowano wcześniej". To wydanie "stanowi ostateczny i wzorcowy tekst Katechizmu Kościoła Katolickiego".