W Szwajcarii, w Rapperswilu, znajduje się Muzeum Polskie. Jest to wyjątkowa polska placówka muzealna za granicą. Warto wspomnieć o jej znaczeniu i zasługach dla kultury narodowej, zwłaszcza w okresie zaborów i czasach komunistycznych w Polsce.

Pod rozbiorami

W XIX wieku Polacy podejmowali nieustanne wysiłki w celu przywrócenia niepodległości ujarzmionej przez trzech zaborców Ojczyźnie. Niestety, powstania listopadowe i styczniowe zakończyły się bolesnymi klęskami. Przyniosły liczne ofiary i wyroki śmierci na ich uczestników, a wielu z nich zostało skazanych na wieloletnią katorgę na Syberii. Na skutek represji powstańcy i ich rodziny emigrowali na Zachód. W tym czasie zaborcy niszczyli dziedzictwo kultury, które świadczyło o czasach świetności Rzeczypospolitej.

Polacy nie pogodzili się jednak z rozbiorami i nie zrezygnowali z walki o niepodległość. Kultywowali pamięć o dziejach narodu i gromadzili pamiątki i świadectwa kultury narodowej. Jako emigranci włączali się w życie krajów, które ich przyjmowały. Nie zapominali o swojej tożsamości, organizowali stowarzyszenia kulturalno-społeczne oraz propagowali sprawy polskie na arenie międzynarodowej. Podejmowali działania mające na celu zachowanie i przekazanie przyszłym pokoleniom bogatego dziedzictwa Ojczyzny.

Muzeum w Rapperswilu

Malowniczo położony na półwyspie nad Jeziorem Zuryskim zamek rycerski z końca XIII wieku w Rapperswilu został odrestaurowany i oddany na potrzeby muzeum przez hrabiego Władysława Broel-Platera (1808-1889). Muzeum Polskie w Rapperswilu jest kontynuacją założonego w 1870 roku Polskiego Muzeum Narodowego. Przy wejściu do niego stoi Kolumna Barska z wyrytym napisem: MAGNA RES LIBERTAS (Wolność jest wielką rzeczą), którą wieńczy orzeł zrywający się do lotu. W Muzeum znalazły godne miejsce pamiątki związane z polską emigracją na Zachodzie.

Stała wystawa obejmuje kolekcję obrazów wybitnych malarzy polskich, m.in. J. Chełmońskiego, J. Brandta, Kossaków, L. Wyczółkowskiego, J. Fałata i O. Boznańskiej. Przedstawia wkład Polaków w kulturę duchową i materialną Szwajcarii oraz historię polskiego oręża w Europie. Ukazano w niej relacje polsko-szwajcarskie. Cenna jest kolekcja miniatur z XVIII wieku oraz kolekcja tabakierek z ułańskimi motywami. Wystawa pokazuje też historię internowania polskich żołnierzy w Szwajcarii w czasie II wojny światowej oraz pamiątki po słynnych Polakach: M. Skłodowskiej-Curie, I. Paderewskim, F. Chopinie.

Przy Muzeum istnieje Biblioteka i Archiwum Muzeum Polskiego. Biblioteka, która służy wszystkim zainteresowanym kulturą i historią Polski oraz dziejami Polaków w Szwajcarii, składa się z czytelni, magazynu książek oraz trzech pokoi ze zbiorami Jana i Jadwigi Nowaków-Jeziorańskich. Archiwum gromadzi materiały dotyczące losów Polaków w Szwajcarii. Przez zamek w Rapperswilu przewinęło się wielu Polaków, m.in. wybitny pisarz S. Żeromski (1864-1925), który w latach 1892-1896 pracował tam jako bibliotekarz.

Kardynał Kozłowiecki i papież Jan Paweł II

22 listopada 2014 roku w Muzeum Polskim na zamku w Rapperswilu odbyła się uroczystość zamknięcia wystawy ku czci ks. kard. Adama Kozłowieckiego SJ (1911-2007). Po cudownym uwolnieniu z hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Dachau koło Monachium ks. Kozłowiecki podjął działalność misyjną w Rodezji Północnej (obecnie Zambia). Afryce poświecił 61 lat życia. Organizował szkolnictwo, stawiał kościoły i kaplice, sierocińce i domy dla nauczycieli. Przyczynił się nie tylko do budowy Kościoła katolickiego w Zambii, ale także do uzyskania przez ten kraj niepodległości w 1964 roku. Jezuita polski był pasterzem Kościoła zambijskiego i budowniczym mostów między Afryką i Europą oraz ambasadorem Polski w świecie.

Uroczystość zamknięcia wystawy ku czci ks. kard. A. Kozłowieckiego, którą przygotowała Fundacja im. Ks. Kard. A. Kozłowieckiego „Serce bez granic”, zbiegła się z zamknięciem wystawy obrazującej osobowość i rozumienie świata przez Karola Wojtyłę pt. Nauczyciel wierzącego rozumu. Jan Paweł II a współczesność. Święty Jan Paweł II kierował Kościołem przez 27 lat i niestrudzenie głosił Ewangelię Jezusa Chrystusa na wszystkich kontynentach. Od czasów Soboru Watykańskiego II utrzymywał serdeczne kontakty z A. Kozłowieckim. Cenił jego posługę w służbie Kościoła afrykańskiego i w 1998 roku podniósł go do godności kardynalskiej.

Kardynała A. Kozłowieckiego i papieża św. Jana Pawła II łączyła przyjaźń. Obydwaj byli świadkami zbrodniczych totalitaryzmów XX wieku i okrucieństw II wojny światowej. Mieli tę samą wizję człowieka i rozwoju ludzkości. Harmonijny i pokojowy rozwój narodów i państw pragnęli budować na fundamencie Ewangelii Jezusa i poszanowania prawa. Wystawa na zamku w Rapperswilu stanowiła dobrą okazję dla zwiedzających, do poznania wkładu dwóch wybitnych Polaków w budowanie cywilizacji miłości oraz pokojowego współżycia i rozwoju narodów i państw.

„Serce Polski” na obczyźnie

Muzeum Polskie w Rapperswilu było i jest wyjątkową oazą kultury narodowej na obczyźnie. Przez to „gniazdo niepodległej Polski” oraz symbol przyjaźni polsko-szwajcarskiej przewinęły się rzesze rodaków oraz obcokrajowców, którzy mieli i mają niepowtarzalną okazję do spotkania się z historią i kulturą narodu polskiego na ziemi szwajcarskiej.

Placówka prowadzi bogatą działalność kulturalno-oświatową. Organizuje wystawy okresowe, koncerty, odczyty, sympozja, konferencje naukowe, wieczory autorskie. Ta zasłużona dla kultury narodowej instytucja, jedyne muzeum polskie w alpejskim kraju, jest ambasadorem Polski, propagującym w Szwajcarii wiedzę o dziejach Polski i jej kulturze. Kieruje nią pani dyrektor Anna Buchmann, którą wspiera grono oddanych współpracowników.

Muzeum odwiedza rocznie ok. 10 tys. osób z całego świata, z których 87% stanowią obcokrajowcy z około 60 państw. Mimo upływu czasu i zmienionych warunków historycznych jest ono nadal niezwykle ważną i potrzebną placówką dla kultury narodowej. Można powiedzieć, że jest to nie tylko muzeum, ale wręcz „serce Polski” na obczyźnie.