Stworzenie kobiety

23 cze 2024
ks. Stanisław Łucarz SJ
 

Pan Bóg rzekł: „Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam, uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc”. (…) Wtedy to Pan sprawił, że mężczyzna pogrążył się w głębokim śnie, i gdy spał, wyjął jedno z jego żeber, a miejsce to zapełnił ciałem. Po czym Pan Bóg z żebra, które wyjął z mężczyzny, zbudował niewiastę. Rdz 2, 18. 21-22

Zakończył się cykl „Prorocy” i - jak ufam - nie bez pomocy Ducha Świętego, przyszło mi natchnienie, aby rozpocząć cykl nowy, który można by zatytułować: „Poprzedniczki Maryi”. Chodzi o najważniejsze postaci kobiet w Biblii, które w równiej mierze co mężczyźni, a może nawet większej niż oni (zważywszy na Maryję) uczestniczą w historii zbawienia. Rozpoczynam ten cykl od cytatu, który w naszych czasach feminizmu i genderyzmu budzi wiele kontrowersji, a nawet sprzeciwu. Mimo to jest to słowo Boże i zarazem objawienie człowieka człowiekowi – prawdą na przekór wszystkim ideologicznym fałszom.

Najpierw trzeba podkreślić, że w Księdze Rodzaju mamy dwa opisy stworzenia człowieka, a więc i kobiety – obydwa równie prawdziwe, co więcej, nie tylko niesprzeczne ze sobą, lecz uzupełniające się. Problem nasz polega na tym, że napisane są one nie tylko po hebrajsku, ale też w języku, który dla dzisiejszego człowieka jest nietypowy. Jest to język symboli, które zawierają treść głębszą niż same słowa. Człowiek biblijny myślał, mówił i pisał obrazami i przenośniami. Był bez porównania bardziej poetycki niż my, bo też objawienie Boże jest objawieniem miłości, a miłości nie da się wyrazić wyłącznie przy pomocy ścisłych, zdefiniowanych pojęć, jakimi posługuje się dzisiejsza nauka, która uformowała nasz sposób myślenia. Tak więc poprzez obrazy i symbole szukamy w Biblii głębin, które Pan Bóg w niej zawarł.

W pierwszym opisie stworzenia dowiadujemy się, że człowiek jest stworzony na obraz Boży. Jest czymś uderzającym, że owo określenie „obraz Boga” występuje tu aż trzy razy (por. Rdz 1, 26-27). To liczba o bardzo mocnym ładunku symbolicznym. Owo bycie na „obraz Boży” będzie w późniejszych interpretacjach bardzo bogato komentowane. Autor natchniony podkreśla też z mocą, że Bóg stworzył mężczyznę i niewiastę, czego nie czyni się w przypadku stworzenia innych istot żywych, mimo że i w ich przypadku występuje podział na dwie płcie. Tekst biblijny uwydatnia ten fakt, który jest czymś znacznie więcej niż dwoistość płciowa samca i samicy, charakterystyczna dla zwierząt. W ludzkiej dwoistości mężczyzny i kobiety odbija się bycie obrazem Boga. Bóg jest wspólnotą trzech Osób, którą łączą relacje Miłości. Człowiek zatem jako obraz Boga jest również istotą relacyjną, nastawioną na miłość. Ta relacyjność człowieka wyraża się nie tylko w jego relacjach z Bogiem, ale i w relacjach z innymi ludźmi. Szczególną rolę w tej relacyjności odgrywa ludzka płciowość. To dzięki niej powstaje fundamentalna komórka ludzkiej społeczności – rodzina. Rozszerza się ona potem na większe ludzkie wspólnoty jak: klan, plemię czy naród.

Drugi opis stworzenia człowieka, a zatem i kobiety, zawierający słowa cytowane na początku, dotyczy nie tylko tego, że człowiek potrzebuje drugiego, aby być szczęśliwy. To także bardzo mocne biblijne świadectwo o relacji i związku pomiędzy mężczyzną i kobietą. Bóg zsyła na adama-człowieka głęboki sen, który tekst najstarszego tłumaczenia Biblii na język starogrecki (IV w. przed Chrystusem) określa mianem ἔκστασις - ekstasis. Tłumaczenie to sugeruje, iż nie był to zwyczajny sen (ὕπνος - hypnos), lecz sen szczególny, jakby człowiek nie był obecny sam w sobie, będąc znów w pełni w ręku Boga–Stwórcy. Autor natchniony wcale nie dąży tu do tego, jako to czasami interpretowano, że kobieta jest niejako wtórnym stworzeniem wobec stworzenia właściwego, czyli mężczyzny, albo tylko jego pomocą.

Wyrażenia biblijne podkreślają, że mężczyzna i kobieta są tej samej natury i tej samej godności. Pierwotnie jedyny człowiek zostaje niejako rozdzielony. Z adama-człowieka zostaje niejako wydzielona kobieta. Staje się tą, która stoi naprzeciw, na wysokości oczu. To ktoś, kto jest na tym samym poziomie, a nie na poziomie podporządkowanych zwierząt. Mężczyzna, mimo że nie był świadkiem stworzenia kobiety, od razu rozpoznał w niej kogoś równego sobie. To właśnie wyrażają jego pierwsze słowa, mające charakter okrzyku czy zachwytu: Ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała! Powszechnie się uważa, że tą częścią adama-człowieka, z którego została utworzona kobieta, jest żebro – po hebrajsku cela. Tymczasem rabini odwołują się do innego znaczenia tego słowa, a jest nim bok, strona... W tym znaczeniu występuje ono w Księdze Wyjścia, gdzie oznacza drugą stronę przybytku (por. Wj 26, 20). Ponadto słowo cela jest rodzaju żeńskiego. Stąd też interpretacja rabiniczna optuje za znaczeniem „strona” i tłumaczy: Przebudował Bóg tę stronę, którą wziął z człowieka – w kobietę... Mamy tu też do czynienia z grą słów: mężczyzna to po hebrajsku isz, a kobieta - isza, która wskazuje na tę samą naturę i godność obydwojga. Kobieta jest æzær kenægdo, czyli właściwą, odpowiednią pomocą (dosł. pomoc naprzeciw niego). Rabini komentując to dosłowne znaczenie, dodają: że gdy mężczyzna jest tego wart, kobieta będzie mu pomocą; jeśli nie jest tego wart, będzie ona przeciw niemu. Nie ma tu mowy o żadnym podporządkowaniu. Widać to szczególnie w zakończeniu tego opisu: się Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają jednym ciałem (Rdz 2, 24) Autor natchniony zmienia tu perspektywę. Do tej pory mówił o kobiecie w relacji do mężczyzny, teraz mówi o relacji mężczyzny do kobiety. To mężczyzna opuszcza ojca i matkę i idzie do swej żony. Jest to w pewnej sprzeczności z ówczesnymi zwyczajami społecznymi, kiedy to żona szła do swego męża. Także ten kontrast z ówczesnym zwyczajami pokazuje, że chodzi o tę samą godność obydwojga w relacji Ja-Ty, zjednoczonych jednym ciałem i jednym sercem w My. To My staje się w łańcuchu stwarzania coraz szersze, obejmując kolejne, niezliczone pokolenia, włączając w nie każdego i każdą z nas.

 

Przeczytaj także

ks. Stanisław Ziemiański SJ
ks. Jan Konior SJ
ks. Jan Ożóg SJ
ks. Jan Ożóg SJ
ks. Jan Ożóg SJ
ks. Stanisław Biel SJ

Warto odwiedzić