Poznając życie i dokonania św. Heleny, możemy odkryć, w jaki sposób Pan Bóg działa w historii ludzkości, posługując się wybranymi osobami. W pewnym momencie swego życia Helena zgodziła się być narzędziem w Bożych rękach.

Cesarzowa

Flawia Julia Helena Augusta urodziła się ok. 255 r. w Depanum w Bitynii. Była niezwykle piękną i pełną dobroci córką właściciela gospody, do której chętnie przychodził rzymski oficer Konstancjusz. Została jego konkubiną i urodziła mu syna Konstantyna. W 285 r. Konstancjusz Chlorus udał się do Galii, a Helena po jakimś czasie dołączyła do niego. Wkrótce Konstancjusz został mianowany przez Dioklecjana cesarzem na terenie Galii i poślubił pasierbicę cesarza Maksymina sprawującego rządy nad Italią. Wtedy odsunął od siebie Helenę, wstydząc się jej niskiego pochodzenia. Helena i jej syn Konstantyn z wielką pokorą przeżywali ten trudny dla nich czas w Trewirze. Ich sytuacja zmieniła się radykalnie w roku 306, gdy rzymskie legiony obwołały cesarzem właśnie Konstantyna. Helena znowu zamieszkała na dworze i miała niemały wpływ na decyzje polityczne podejmowane przez jej syna, który pokonawszy rywali, władał całym Cesarstwem Rzymskim.

Zwycięski znak

Działania polityczne Konstantyna miały ścisły związek z chrześcijanami, którzy opowiedzieli się po jego stronie, gdy walczył z Maksencjuszem, rywalem pretendującym do tronu cesarskiego w Rzymie. Synowi Heleny przyśnił się w tym czasie krzyż z napisem: In hoc signo vinces - pod tym znakiem zwyciężysz. Żołnierze Konstantyna umieścili znak krzyża na swych chorągwiach. Do decydującej bitwy o Rzym doszło 28 października 312 r. na moście Milwińskim, gdzie zginął Maksencjusz. W dowód wdzięczności wobec społeczności chrześcijańskiej Konstantyn ogłosił w Mediolanie w 313 r. edykt, gwarantujący wszystkim chrześcijanom w całym cesarstwie całkowitą wolność kultu. Cesarz Konstantyn wycofał też wszystkie wcześniejsze dekrety, na mocy których prześladowano wyznawców Chrystusa.

Helena, matka Konstantyna, przyjęła chrzest w 315 r. Syn nadał jej tytuł cesarzowej, dlatego na odnalezionych przez archeologów monetach widnieje popiersie Konstantyna i Heleny. Na dworze cesarskim Konstantyn otaczał się głównie chrześcijanami, którzy wkrótce stali się ważnymi urzędnikami. Na sztandarach legionów widniał krzyż. Cesarz zakazał też kary śmierci na krzyżu; wydal dekret o święceniu niedzieli jako dnia wolnego od pracy dla chrześcijan. W duchu Ewangelii unormował prawo małżeńskie, ograniczył rozwody i zakazał trzymania konkubin. Helena dbała o ubogich na terenie cesarstwa, organizowała dla nich różnego rodzaju pomoc. Miała też duży wpływ na podejmowane przez syna decyzje, przestrzegając go przed nadużywaniem władzy imperatora i aktami okrucieństwa w toczonych przez niego licznych wojnach. Zachęcała go, by raczej dbał o dobro wspólne obywateli w całym cesarstwie, nie zagarniając całego bogactwa jedynie dla siebie.

Pielgrzymka do Ziemi Świętej

Bardzo wiele zawdzięczamy św. Helenie, która odkryła i zachowała miejsca święte związane z życiem, śmiercią i zmartwychwstaniem Pana Jezusa. W 326 r. udała się m.in. do Jerozolimy i Betlejem. Korzystając z dostępu do cesarskiego skarbca, zdecydowała o budowie Bazyliki  Narodzenia w Betlejem, miejscu przyjścia na świat Jezusa. Dzięki cesarzowej rozpoczęto w Jerozolimie na Golgocie budowę Bazyliki Śmierci i Zmartwychwstania Jezusa. Cesarz Hadrian dokonał profanacji tego najświętszego dla chrześcijan miejsca, wznosząc tam ołtarz i posąg Jowisza. Helena, bardzo wstrząśnięta tym smutnym widokiem, nakazała zburzenie pogańskiej świątyni. Odszukała też krzyż, na którym oddał za nas życie Zbawiciel świata. Znajdował się on w głębokiej studni na stokach Golgoty, gdzie wrzucono także inne krzyże. Aby rozpoznać, który z nich jest krzyżem Jezusa, biskup Jerozolimy Makary poradził cesarzowej Helenie przyprowadzić do krzyży chorą kobietę. Gdy ta dotknęła jednego z nich, została uzdrowiona. Uznano wtedy, że jest to krzyż, na którym umarł Jezus Chrystus. Relikwie Krzyża Świętego podzielono na trzy części i przeznaczono dla Jerozolimy, Konstantynopola i dla Rzymu, gdzie została zbudowana bazylika pod wezwaniem Krzyża Jerozolimskiego.

Pośród świata polityki

Cesarzowa Helena zmarła ok. 330 r., nie doczekawszy chrztu swego syna Konstantyna, który stał się chrześcijaninem w Nikomedii, niedługo przed swoją śmiercią w 337 r. Święta jest bardzo czczona w całym chrześcijańskim świecie, zwłaszcza w kościele prawosławnym, który nadał tytuł błogosławionego także jej synowi, Konstantynowi. Helena należy do grona pierwszych świętych kobiet, które nie były męczennicami lub osobami konsekrowanymi. Jest „świecką” świętą, zanurzona w sprawach świata, władzy, dysponująca dzięki hojności syna wielkim bogactwem. W pierwszym okresie swego życia była poganką o dobrym i szlachetnym sercu. Po spotkaniu z Chrystusem i przyjęciu chrztu żyła duchem Ewangelii, pozostając nadal osobą bardzo znaczącą na cesarskim dworze. Potrafiła wykorzystać swoją wysoką pozycję dla dobrych i szlachetnych celów. Historycy Kościoła i wielcy świeci, jak np. św. Ambroży, biskup Mediolanu, docenili jej znaczący wkład w proces kształtowania społeczności chrześcijańskiej, która po okresie krwawych prześladowań pierwszych trzech wieków mogła przekazać duchowe bogactwo Ewangelii, by uczynić świat bardziej Bożym i bardziej ludzkim.

Święta Heleno, która tak bardzo ukochałaś krzyż Jezusa, módl się za nami!