O, jak wielki jest ogień najczystszej miłości, który płonie w Twym Najświętszym Sercu. Szczęśliwa dusza, która zrozumiała miłość Serca Jezusowego. (św. Faustyna, Dzienniczek, 304)

W codziennym życiu, a także w życiu religijnym większość rzeczy ujmujemy w znaki, symbole, obrazy i używamy opisowych wyrażeń ukazujących daną rzeczywistość. Czytając Dzienniczek św. Faustyny, natrafiamy wiele razy na znane, ale i specyficzne określenia użyte przez nią do opisu stanu ducha – doświadczeń wewnętrznych, czy też samego Sacrum. Niektóre jej słowa i konstrukcje zdaniowe są znane od dawna w teologii, inne są utworzone przez nią, niejako na jej potrzeby. Jest to zjawisko spotykane wśród świętych i mistyków, pragnących lepiej oddać swój stan duchowy.

Deskrypcje

Czytając Dzienniczek, wiele razy spotykamy opisowe wyrażenia, określenia zwane deskrypcjami. Posłużę się studium teolingwistycznym autorstwa Ewy Zmudy Nominacje istot duchowych w pismach wybranych mistyków (Kraków 2012, s. 189- -191) w analizie określeń Serce Jezusa i Serce Jezusowe. Ich odpowiednikiem są: „Najświętsze Serce Jezusa/Jezusowe (Dz. 6x); Najsłodsze Serce Jezusa/Jezusowe (Dz. 4x); konające Serce Jezusowe (Dz. 1x); najmiłosierniejsze Serce Jezusowe/Jezusa; (Dz. 11x); litościwe Serce Jezusa (Dz. 3x); najlitościwsze Serce Jezusa (Dz. 2x); miłosierne Serce Jezusa (Dz. 2x); najmiłosierniejsze Serce Jezusa otwarte włócznią (Dz. 1x)”. Święta używa wiele razy słowa „serce”. Konkordancja Dzienniczka odnotowuje je 999 razy. „Serce” pisane dużą literą jest użyte przez Faustynę zazwyczaj w kontekście mówiącym o miłości Zbawiciela i tylko w takich opisach występuje. Autorka wspomnianej pracy zauważa, że „Faustyna używa też takich określeń, które nie zawierają imienia Jezus, jak: Boskie Serce/Serce Boże/Serce Boga (Dz. 1x); najmiłosierniejsze Serce (Dz. 4x); miłosierne Serce (Dz. 1x); Najświętsze Serce (Dz. 2x). Święta używa też określeń rozbudowanych zawierających w sobie inne określenia, jak: Najświętsze Serce ukryte w opłatku (Dz. 1x); Najsłodsze Serce Pana mojego (Dz. 1x); otwarte i najmiłosierniejsze Serce Zbawiciela (Dz. 1x); najsłodsze Serce eucharystyczne (Dz. 1x); Serce Oblubieńca mojego (Dz. 1x)”. Nazwy używane przez św. Faustynę nawiązują do dobrze jej znanych objawień św. Małgorzaty Marii Alacoque, a tam Serce Jezusowe zastępuje nazwę Chrystusa (Dz. 17x). Starajmy się o zacisze dla Serca Jezusowego we własnym wnętrzu (Dz. 275).

Różnorodność znaczeń

W naszych świątyniach, kiedy uczestniczymy w liturgii i w różnych nabożeństwach, spotykamy się z określeniem Serce Boże lub Najświętsze Serce Jezusa czy też Najświętsze Serce. Bardzo często te wyrażenia rozumiemy w znaczeniu osobowo- symbolicznym, tj. oznaczają one Osobę Chrystusa w tajemnicy Jego miłości do ludzi i w tajemnicy wzajemnej Miłości Trójcy Świętej. W takim rozumieniu Serce Jezusa to Chrystus – Druga Osoba Boża, Bóg-Człowiek. Serce oznacza Jego uczucia, życie wewnętrzne, przejawiające się w aktach umysłu i woli, czyli Jego miłość boską i ludzką, duchową i uczuciową. To Jezus, nasz Zbawiciel, mający doskonałą więź z Ojcem i bezgranicznie kochający ludzi. W takim odczytaniu tych określeń ważne jest ich osobowe rozumienie! To bardzo istotne, bo kult jest zawsze relacją międzyosobową, czyli wyrażamy go w ludzkich aktach (uznanie, miłość, wdzięczność, prośba, naśladownictwo, służba), które podejmujemy. Na te akty Jezus odpowiada. Osoba jednak musi być zdolna uznać swoją całkowitą zależność od Boga Stwórcy. Powyższe określenia mogą być też odczytane w znaczeniu podstawowym – anatomicznym, fizycznym. Po prostu oznaczają przebite na krzyżu Serce Jezusa. Możemy więc czcić Serce Jezusa w tajemnicy Jego wcielenia, narodzenia, męki, zmartwychwstania czy wniebowstąpienia. To zawsze ten sam Jezus Chrystus w misterium swojej miłości. W kulcie Najświętszego Serca Jezusa przedmiotem kultu nie jest serce fizyczne Jezusa samo w sobie, ale występuje ono jako symbol Jego miłości, czyli czcimy miłość Chrystusa. To Jezus znany nam z Ewangelii – przebaczający, uzdrawiający, czyniący cuda, rozmawiający z grzesznikami... Serce w Biblii występuje niemal tysiąc razy i prawie zawsze jest używane w znaczeniu symbolicznym, a zaledwie kilkanaście razy w znaczeniu fizycznym (anatomicznym). Nie występuje wtedy jako metaforyczna nazwa osoby, tylko określenie wnętrza człowieka. Odnosi się prawie wyłącznie do człowieka, nie do Boga.

Rola symboli

W świecie przenikają się dwa porządki: naturalny i nadprzyrodzony. Ma to odbicie w postrzeganiu rzeczywistości nadprzyrodzonej, tajemniczej i niejako zakrytej dla naszych zmysłów. Dlatego w życiu duchowym człowieka obecne są różne symbole. Liturgia jest nimi nasycona (np. serce, ogień, woda, dym i zapach kadzidła, olej, sól, paschał, światło, znak krzyża, baranek, pasterz, owca, opieczętowana księga, tron, kłosy zboża, kielich, kiść winogron, miasto Jeruzalem, Betlejem, paw, pelikan, wąż, gołębica, lew, wół, orzeł, anioł, kwiat, popiół itd.). Wśród używanych w liturgii i ikonografii chrześcijańskiej symboli wiele jest czytelnych i jasnych, zrozumiałych dla odbiorcy, w inne trzeba go wtajemniczyć, a jeszcze inne wiele razy wyjaśniać. To pewien kod i klucz do opisania i zrozumienia Bożych rzeczywistości. Z ich pomocą w sposób niedoskonały wyrażamy nadprzyrodzone prawdy objawione przez Boga. Symboliką posługuje się Kościół przy sprawowaniu sakramentów i sakramentaliów. Ale ostatecznie to cały Kościół jest w Chrystusie znakiem i narzędziem zbawienia, a sakramenty są obecne jako skuteczne znaki i sposoby działania Zbawiciela. Sakramenty bowiem uświęcają człowieka, budują mistyczne Ciało Chrystusa i przez nie oddajemy cześć Bogu.